Wilders olursa ilişki nasıl olur?
Geçen hafta uluslararası siyasi arenaya Trump 3 ve Trump 4 olarak anılabilecek iki aktör daha dahil oldu. Arjantin’in yeni devlet başkanı Javier Milei ve Hollanda’da seçimlerden galip çıkan aşırı sağcı Özgürlük Partisi’nin (PVV)lideri Geert Wilders. Trump 2 lakabı malum İngiltere’nin eski Başbakanı Boris Johnson’ın. Hemen herkes dört ismin ortak noktasının sadece ilginç saç kesimleri olmadığında mutabık.
Partisini kurduğunda tek üyesi kendisi olan, rasyonalite kelimesini muhtemelen bilmeyen, kötü bir çizgi film karakterini andıran Wilders’i Hollandalılar neden tercih etti? Bazı analizlere göre bunun nedeni iktidar ortağı Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi (VVD) lideri Dilan Yeşilgöz – Zegerius’un partisinin bunca yıl kale almadığı Wilders’e seçime giderken ‘ortaklık konusunda’ kapı aralamış olması. İslam karşıtı, özellikle Faslılarla ve Türklerle sorunu olan, göçmen karşıtı faşistin ucundan kıyısından makule meyletmesi anlaşılan seçmen nezdinde ‘neden olmasın’ algısı oluşturmuş. Gerçi Yeşilgöz araladığı kapıyı seçimden sonra hemen kapattı ama geçmiş olsun.
Sanılandanbüyük sorun
Göçmenler ve ona bağlı olarak gelişen diğer sorunlar bir süredir Hollanda’nın temel tartışma konusu. Erken seçime gidilmesinin nedeni de 12-13 yıldır devam eden koalisyonun göçmen sorunu nedeniyle çökmesiydi. Diplomatik gözlemciler, hemen her hafta bin ila bin 500 kişinin sığınmacı, mülteci, yasal göçmen ya da aile birleşimi ile Hollanda’ya geldiğini, sırtını denize dayayan küçük bir ülke için de bunun taşınması gittikçe zorlaşan bir yük olduğunu belirtiyor.
Sürekli geliş nedeniyle ciddi bir konut sorunu oluştuğu, bunun kira fiyatlarını tetiklediği vurgulanıyor. Hemen her ülkede olduğu gibi, kişi başına düşen gelir, ‘mültecilere yapılan yardımlar’, ‘neden onlara yapılıyor da bize yapılmıyor’ gibi tartışmalar da cabası.
WILDERS NEREDEN NEREYE GELDİ?
SEÇİM ALDIĞI OY YÜZDE KOLTUK +/-
2006 579,490 5.89 9/150 YENİ KURULDU
2010 1,454,493 15.45 24/150 +15
2012 950,263 10.08 15/150 -9
2017 1,372,941 13.06 20/150 +5
2021 1,125,022 10.81 17/150 -3
2023 23,7 37/150 +20
Bu arada Hollanda seçimlerinde de anketler yanılttı. Wilders’i sadece son iki gün önde gösteren anketler ortaya çıktı ancak bunlar da inandırıcı bulunmadı. Oysa Wilders’in elde ettiği ‘başarı’ aslında Hollanda toplumu açısından sorunun görünenden daha büyük olduğunu ortaya koyuyor.
Hükümet kurabilecek mi?
Hollanda’yı yakından takip eden gözlemciler, koalisyonun nasıl kurulabileceğini belirlemek üzere bir ‘informatör’ atanacağını ve onun bir tavsiye kararı üreteceğini belirtiyor. Elbette bu bir tavsiye kararı yani buna uyulması gerekmiyor.
Birinci senaryo, kimsenin Wilders ile hükümet kurmaya yanaşmaması. Bu durumda görev bir başkasına verilecek. İkinci senaryo, Wilders’in en başından bu yana istediği geniş bir sağ koalisyon kurulabilmesi. Bu, teorik olarak mümkün ancak diğer sağ partilerin kendi tabanlarını Wilders’e kaptırma olasılığını da içinde barındıran bir seçenek. Üçüncü olarak da içinde sol parti ve küçük partilerin de yer alacağı büyük bir koalisyon ki bunun da zahmetli olacağı kesin. Hollanda’da da bir önceki seçimde hükümet kurma çalışmalarının yaklaşık bir yıl sürdü. Bu sefer de sürecin uzun süreceğine dair beklenti var.
Türkiye-Hollanda ilişkileri 2017 yılından 2022’ye kadar gergin seyretti. Hollanda, Anayasa referandumu sırasında Türk hükümet üyelerinin propaganda çalışmasına onay çıkmadı. Dönemin Aile ve Sosyal İşler Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya’nın Almanya’dan kara yoluyla geldiği Hollanda’da Türkiye Başkonsolosluğu’na girmesine izin verilmedi, polis eşliğinde Almanya’ya götürüldü. Bunun sonucunda büyükelçiler karşılıklı olarak çekildi ve ancak 2 yıl sonra tekrar atandı. İlişkilerde düzelme Başbakan Mark Rutte’nin Rusya-Ukrayna Savaşı başladıktan sonra Türkiye’ye yaptığı ziyaret ile başladı.
Türkiye’de 3 bin Hollandalı şirket, Hollanda’da da ise Türklerin kurduğu 80 bin kişiye istihdam sağlayan 23 bine yakın şirket var. Dolayısıyla Wilders gibi “Türkiye’nin yeri Avrupa değil” diyen, Cumhurbaşkanı Erdoğan için ağır ifadeler kullanan bir figürün başında olacağı hükümet ile ilişkilerin tekrar rayından çıkması muhtemel.
