Dünyada yeni tartışma: Dijital derebeyler!
Kapitalizm öldü: Yerine daha kötüsü geldi! Teknofeodalizm…
Bu iddia, Yunan ekonomist Yanis Varoufakis’e ait. Çığır açan bir dönüşüm yaşadığımızı söylüyor. Ona göre bizler, artık yeni küresel efendilerimiz ‘Face ülkesi’nin lordu Mark Zuckerberg ve X (Twitter) kasabasının aristokratı Elon Musk’a kölelik ediyoruz. Artık kapitalist olarak düşündüğümüz insanlar bile sadece tebaa sınıfı. Nasıl yani? Şöyle açıklıyor: “Bilim kurgu öykülerinden fırlamış bir sahne hayal edin. İşlerine devam eden, alet, giysi, ayakkabı, kitap, şarkı, oyun ve film ticareti yapan insanlarla dolu bir kasabaya ışınlanıyorsunuz. İlk başta her şey normal görünüyor. Ta ki siz tuhaf bir şey fark edene kadar. Tüm dükkanların, hatta her binanın Jeff (Bezos) adında bir adama ait olduğu ortaya çıkıyor. Dahası, herkes farklı sokaklarda yürüyor ve farklı mağazalar görüyor. Çünkü her şeye Jeff’in algoritması aracılık ediyor, karar veriyor.”
HEPİMİZ BULUT KÖLELERİ OLDUK
İşte bugün yaşadığımız bu durum, Varoufakis’e göre feodalizmin teknolojik olarak gelişmiş versiyonu. Piyasanın yerini platformlar aldı. Jeff Bezos’un Amazon.com’u, Mark Zuckerberg’ün Instagram’ı, Musk’ın ‘X’i de birer piyasa gibi görünebilir. Ama değil. Hepsi dijital bir derebeylik. Çünkü kapitalizm demek, piyasa demek. Ama bu platformların sahipleri, sermaye üretmiyor. Kira alıyor. Bu da kapitalizm değil, feodalizmin bir sonucu. Biz insanlar ise bu dijital derebeylerinin ‘bulut köleleri’yiz. Hepimizin hareketleri ve paylaşımları bir buluta yükleniyor ve kimliğimiz o bulut üzerinden bir algoritmaya indirgeniyor. Bulut sermaye üretmek için değil, davranışlarınızı değiştirmek için çalışıyor. Bulut köleleri olarak sınıf bilincinden o kadar yoksunuz ki yaptığımız her paylaşımın aslında bu şirketlerde değer yarattığını bile fark edemiyoruz. Teknofeodalizm çok tartışmalı ve karmaşık bir konu. Kapitalizmin yeni bir mutasyonu mu yoksa onu yok etmek üzere olan bir anti tezi mi? Uzun süre daha konuşulabilir. Ama gerçek olan, kapitalizmin ‘o çok sevdiği’ sınıf toplumunun yok olduğu. Üretim ilişkilerinin kaybolduğu, hatta üretiyorsanız sistemden adeta elendiğiniz bir süreçte olduğumuz.
